Τα Ψυχοσυναισθηματικά Αναπτυξιακά Ορόσημα
Ως γονείς για να καταλάβουμε καλύτερα το παιδί μας, καλό είναι να γνωρίζουμε:
Η ανάπτυξη των παιδιών είναι μια διαδικασία σύνθετων και πολλαπλών ποιοτικών αλλαγών τόσο σε σωματικό, όσο και σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο. Οι αλλαγές αυτές συχνά υπαγορεύονται από την βιολογία αλλά επηρεάζονται και από οικογενειακούς ή κοινωνικούς παράγοντες. Για κάθε αναπτυξιακό στάδιο, υπάρχουν συγκεκριμένες ικανότητες που αναμένεται να κατακτηθούν και συμπεριφορές που πρέπει να εκδηλωθούν.
Στη βρεφική ηλικία (1ος χρόνος) είναι διάχυτη η ανάγκη του βρέφους για προστασία και φροντίδα. Η απάντηση της μητέρας στις εσωτερικές ορμές του βρέφους (π.χ. πείνα), το βοηθά να κατακτήσει μια αίσθηση ασφάλειας που σχετίζεται με αισθήματα εμπιστοσύνης και προσκόλλησης προς εκείνη. Αυτή η πρωταρχική προσκόλληση θα επηρεάσει το τρόπο που γίνονται αντιληπτές οι διαπροσωπικές σχέσεις και στο μέλλον.
Στη νηπιακή ηλικία(2ος-3ος χρόνος) η δυαδική σχέση του παιδιού με τη μαμά εξελίσσεται προκειμένου να επιτευχθεί μια σταδιακή αυτονόμηση, όπου το νήπιο είναι ελεύθερο να εξερευνήσει το χώρο του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι το νήπιο που πηγαίνει μόνο του στη κουζίνα να πάρει αυτό που θέλει. Σε αυτό το στάδιο, το συναίσθημα του παιδιού συνήθως χαρακτηρίζεται από όρεξη για πρωτοβουλία, ενθουσιασμό για εξερεύνηση αλλά και άγχος αποχωρισμού.
Στη προσχολική ηλικία (4ος – 5ος χρόνος) το παιδί κάνει το πέρασμα από τη δυαδική σχέση στη τριαδικότητα όπου μπορεί πλέον να διαπραγματεύεται πιο σύνθετα μοτίβα σχέσεων και συναισθημάτων (αδελφική αντιζηλία, μυστικά). Σε αυτό το αναπτυξιακό σημείο, αναμένεται να έχουν καθησυχαστεί τα άγχη αποχωρισμού και να μπορεί το παιδί να αυτονομηθεί, δημιουργώντας σχέσεις με τους συνομηλίκους του. Δεν είναι σπάνιο να εκδηλωθούν φόβοι για κλέφτες και απαγωγείς ή αργότερα και για τραυματισμό, τους οποίους όμως το παιδί θα πρέπει να μπορεί να τους διαχειριστεί, αντιλαμβανόμενο ότι δεν είναι ρεαλιστικοί.
Στη σχολική ηλικία (6ος – 11ος χρόνος) το παιδί αναμένεται να έχει αποκτήσει μια εσωτερική αίσθηση ασφάλειας προκειμένου να μεταβεί στο σχολείο χωρίς δυσκολία και να αποδεχτεί με ευχαρίστηση την κοινωνικοποίηση με τους συμμαθητές του, αναπτύσσοντας μια αίσθηση φιλοπονίας. Σε αυτό το στάδιο το παιδί πρέπει να μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του και να ελέγξει τον εαυτό του καθώς και να δημιουργήσει στενές σχέσεις με άλλα παιδιά. Τα άγχη που αναμένεται να εκδηλωθούν σε αυτή τη περίοδο, επικεντρώνονται γύρω από ζητήματα αυτοεκτίμησης και αποδοχής.
Στην εφηβική ηλικία (12οςκι έπειτα) με την έξαρση των σωματικών και ορμονικών αλλαγών, ο έφηβος καλείται να εδραιώσει την ατομική του ταυτότητα και το ρόλο του στη κοινωνία. Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους γίνονται το επίκεντρο όπου πλέον εκτυλίσσονται σύνθετα και περίπλοκα «δράματα». Τα άγχη σε σχέση με το σώμα και την εικόνα του εαυτού, είναι πιθανό να ενταθούν, χωρίς όμως να αποδιοργανώσουν εντελώς τον έφηβο.
Οι ατομικές διαφορές στον ρυθμό κατάκτησης των αναπτυξιακών σταδίων είναι λογικές και αναμενόμενες. Ωστόσο, ορισμένες αποκλίσεις από αυτά τα αναπτυξιακά ορόσημα, μπορεί να είναι ενδείξεις γνωστικών ή ψυχικών δυσκολιών του παιδιού.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΣΑΧΠΑΤΖΙΔΟΥ
ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Βιβλιογραφία
BOWLBY, F. (1973). Attachment and Loss: Vol 2. Separation: Anxiety and Anger. New York: Basic Books.
ERIKSON, M. E. (1985). The relationship between the quality of attachment and behavior problems in pre-school in a high-risk sample. Monographs of the society for research in child development, 50(1-2), 147-166.
GREENSPAN, S. I. (2003). Clinical interview of the child: Third edition. Washington, DC: American Psychiatric Publishing.