Λαϊκό παραμύθι και παιδική ηλικία

kidlab-gr_000225-e1347012844223

Το λαϊκό παραμύθι ήταν πάντα μια γέφυρα που ένωνε το παιδί με τον εξωτερικό κόσμο των ενηλίκων φέρνοντας σε επαφή τον ψυχικό του κόσμο με την κοινωνική εμπειρία. Η ποικιλία των θεμάτων που θίγουν τα παραμύθια αποτελούν ένα υποστηρικτικό υλικό αγωγής σ’ αυτήν την ιδιαίτερη κι ευαίσθητη διαδικασία κοινωνικοποίησης κι ωρίμανσης του παιδιού στην πορεία του προς την αυτοεκτίμηση, την  αυτογνωσία και την ενηλικίωση;

Όλοι δεχόμαστε ότι το παιδί έχει μια ψυχική τάση προς το όνειρο και τη φυγή, την εύθυμη διάθεση και την περιπέτεια, στοιχεία που κατά κανόνα περιέχουν και τα παραμύθια. Το μικρό παιδί ζει μέσα από μια ανιμιστική προσέγγιση του κόσμου όπως κι ο απλός πρωτόγονος άνθρωπος. Όλα έχουν ψυχή, όλα σκέφτονται, τα πάντα μπορούν να μιλήσουν: Ένα άλογο, ένα δέντρο, ένα καρβέλι ψωμί, ένα ψάρι, ένα πουλί. Το βλέπουμε άλλωστε στο συμβολικό παιχνίδι που κάνει το παιδί μέσα από τα αγαπημένα του αντικείμενα. Ο χρόνος των ρημάτων στο λαϊκό παραμύθι είναι κατά κα-νόνα ο ενεστώτας, όλα γίνονται στο ενεργητικό παρόν, έναν χρόνο-στο τώρα-που ζει και αντιλαμβάνεται το παιδί των μικρών ηλικιών. Ο κάθε πολιτισμός στηρίζεται σε θετικές κι όχι αρνητικές αξίες που είναι πανανθρώπινα αποδεκτές, όπως το καλό κι η δικαιοσύνη, η φιλία, η συντροφικότητα. Μεταδίδει αυτές τις θετικές αξίες μέσα από ξεκάθαρα αντιθετικά δίπολα- καλό-κακό, δίκαιο-άδικο κλπ-μεταφέροντας θετικά μηνύματα απ’ τον κόσμο των ενηλίκων στον παιδόκοσμο. Το παραμύθι συνεισφέρει εξάλλου στο σχηματισμό της εικόνας του Εγώ του παιδιού με την ανάδυση ιδιοτήτων που είναι κρυμμένες μέσα στο παιδί κι έρχονται στο φως απ’ τους χαρακτήρες και τις ιδιότητες των ηρώων (πχ. εξυπνάδα, ηρωισμός, φιλία, αφοσίωση, υπομονή κλπ). Με τον τρόπο αυτό αναπτύσσει την ικανότητα να κατανοεί τους άλλους γύρω του και να δημιουργεί ικανοποιητικές σχέσεις με νόημα, νοηματοδοτώντας έτσι και τη δική του ζωή.

Το παιδί ταυτίζεται ψυχικά και σωματικά με τους ήρωες του παραμυθιού και τους συγκρίνει αδιάκοπα με το δικό του σώμα και τις αναλογίες του. Δεν είναι περίεργο λοιπόν γιατί οι αγαπημένοι ήρωες των παιδιών είναι συνήθως μικρόσωμοι και γεννήθηκαν τελευταίοι πχ ο Δεκατρής, ο Κοντορεβυθούλης, ο Δαχτυλάκης, ο Μισοκοκοράκος, το Τσουκαλάκι κλπ. Το παραμύθι πλουτίζει τη ζωή του παιδιού και το βοηθά ν’ αναπτύξει τη νόησή του, να κεντρίζει τη φαντασία του, να ξεκαθαρίζει τα συναισθήματά του, να εναρμονίζεται με τα άγχη και τις προσδοκίες του. Συγχρόνως υποδεικνύει  με συμβολική μορφή λύσεις στα προβλήματα που το αναστατώνουν μέσα από την αίσια έκβαση της ιστορίας και το βοηθούν να αντιμετωπίσει δύσκολα ζητήματα ξεπερνώντας την παθητικότητα  και στηρίζοντάς το να οδηγηθεί με ασφάλεια στην ωριμότητα. Στο παραμύθι οι εσωτερικές συγκρούσεις εκδηλώνονται και μπορούν να γίνουν κατανοητές μέσα από την αναπαράστασή τους από συγκεκριμένους πρωταγωνιστές της ιστορίας. Έτσι μέσα από το ψυχικό φαινόμενο της προβολής ο λόγος του ήρωα  έχει παιδαγωγική και θεραπευτική αξία. Παράλληλα μέσα από το μηχανισμό της ταύτισης το παιδί αναφορικά με τον ήρωα-πρότυπο αποκτά τα όρια της δικής του προσωπικής σωματικής αναφοράς που το βοηθούν στην αυτεπίγνωση και την οριοθέτηση του Εγώ του. Το παραμύθι κατά τον Winnicott δημιουργεί έναν ενδιάμεσο συμβολικό μεταβατικό –δυνητικό- χώρο στη φαντασία του που επιτρέπει στο παιδί να «υφάνει»  ονειροπολήσεις οι οποίες δε θα συγκρούονται με τις αυστηρές επιταγές του Υπερ-Εγώ της ηλικίας του. Ουσιαστικά του δημιουργεί τη δυνατότητα να ισορροπεί μεταξύ της φαντασίας που κινείται το ίδιο και της πραγματικότητας που δημιουργεί «αντικειμενικά» ο εξωτερικός κόσμος.

Δημήτρης Β. Προύσαλης

Similar Posts