Διάσπαση προσοχής και εργοθεραπεία, 2ο μέρος

Η εξελικτική πορεία του παιδιού με ελλειμματική προσοχή

1. Βρεφική ηλικία

Τα παιδιά με ελλειμματική προσοχή στην πλειοψηφία τους έχουν αυξημένη κινητική ανάπτυξη, εμφανίζουν κωλικούς, κλαίνε πολύ, νυστάζουν συνέχεια, αντιμετωπίζουν προβλήματα φαγητού και ύπνου, αρνούνται τη σωματική επαφή και τέλος παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και σε λειτουργίες όπως στον έλεγχο των σφιγκτήρων.

1. Προσχολική ηλικία

Καθώς τα παιδία μεγαλώνουν και εντάσσονται στο νηπιαγωγείο, συνεχίσουν να παρουσιάζουν αυξημένη και άσκοπη ενεργητικότητα, εναλλάσσουν γρήγορα τις δραστηριότητες, είναι ριψοκίνδυνα και δείχνουν να μη φοβούνται, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτα σε ατυχήματα και τραυματισμούς. Στο σπίτι προκαλούν προβλήματα όπως ζημιές, σπάσιμο ποτηριών, απώλεια αντικειμένων κ.ά. Συνάμα, δεν κοιμούνται επαρκώς, εμπίπτουν σε κρίσεις οργής, έχουν χαμηλή ανεκτικότητα στη ματαίωση και απογοητεύονται γρήγορα. Η παραπάνω συμπεριφορά καθιστά δύσκολη την εμπλοκή τους σε παιχνίδι ομηλίκων.

1. Σχολική ηλικία

Στο σχολείο, τα παιδιά εξακολουθούν να παρουσιάζουν γρήγορες εναλλαγές ψυχικής διάθεσης, αντιδρούν σε κάθε μορφή πειθαρχίας με συνέπεια να δημιουργούνται διενέξεις στην οικογένεια και στο σπίτι. Αναφορικά με τις κοινωνικές σχέσεις με τους ομηλίκους, συνεχίζουν αυτές να είναι διαταραγμένες ενώ σημειώνεται επιθετικότητα προς τα μικρότερα παιδιά, στα οποία μπορούν να επιβληθούν.

Το παιδί με ελλειμματική προσοχή έχει συνήθως κακή επίδοση τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, n οποία δε σχετίζεται με χαμηλή νοημοσύνη. Πολλές φορές δυσκολεύονται να αναπτύξουν τις δεξιότητες της ανάγνωσης και της γραφής και να ακολουθήσουν τους ρυθμούς της τάξης τους .Έχουν χαμηλή επίδοση σε δημιουργικές δραστηριότητες.

1. Εφηβεία

Οι έφηβοι με ελλειμματική προσοχή παρουσιάζουν ύφεση στην υπερκινητικότητα. Παρόλα αυτά συνεχίζουν να είναι άτομα επιθετικά και ανώριμα, αδυνατώντας να επενδύσουν συναισθηματικά στις ανθρώπινες σχέσεις. Το μεταβατικό αυτό στάδιο προς την ενηλικίωση βρίσκει τα παιδιά, να έχουν διαμορφώσει μια κακή εικόνα του εαυτού και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής αντιμετωπίζουν δυσκολία στη σύναψη σχέσεων με συνομήλικους. Η παρορμητικότητά τους και η αντίδρασή τους με υπερβολικό τρόπο, τους κάνουν να μοιάζουν με παιδιά μικρότερης  ηλικίας. Παραδόξως, τα παιδιά αυτά αναπτύσσουν καλύτερες σχέσεις µε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας μιας και τα τελευταία εκτιμούν την προθυμία των πρώτων να ασχοληθούν µε νέα πράγματα αλλά και αρέσκονται στnν επιρροή που ασκούν πάνω τους. Από την άλλη αναπτύσσουν πολύ καλές σχέσεις µε παιδιά μικρότερης ηλικίας, αφού n συμπεριφορά τους προσεγγίζει εκείνη των τελευταίων αλλά και επειδή τους δίνεται n ευκαιρία να επιβληθούν.

1. Ενηλικίωση

Τέλος, στnν ενήλικη ζωή, παρατηρείται σύμφωνα µε έρευνες µια τάση των ατόμων µε ελλειμματική προσοχή προς τις ψυχικές ασθένειες, τις µn κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές και προς την παραβατικότητα. Παράγοντες όπως διαταραγμένες κοινωνικές σχέσεις, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.α. φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στn διαμόρφωση μιας αντικοινωνικής προσωπικότητας. (Flicek 1992)

Περιγραφές των γονέων για τα παιδιά με διάσπαση προσοχής:

• «Ο γιός µου δε μπορεί να καθίσει καθόλου. Και στο σπίτι αλλά και
  στο Νηπιαγωγείο το βλέπουμε. Είναι “κινητή ζαλάδα”» 
• «Η κόρη µου είναι 6 ετών και βλέπουμε τόσο στο σχολείο όσο και στο
  σπίτι ότι συνεχώς ‘χαζεύει’ και δε µας προσέχει» 
• «ο γιός µου ‘φυτρώνει εκεί που δεv τον σπέρνουνε’ και γίνεται σε
  όλους πολύ ενοχλητικός» 
• «Η δασκάλα λέει ότι τελειώνει πάντα τελευταίος τα γραπτά του και η
  απόδοση του είναι πολύ χαμηλή» 
• «Η κόρη µου βιάζεται να απαντήσει σε αυτό που τη ρωτάvε. Πολλές
  φορές δεv ακούει καν τnν ερώτηση» 
• «Το παιδί µου είναι μέσα στα νεύρα. Δε μπορεί να καθίσει ούτε 5
  λεπτά. Με τους συμμαθητές του και τον αδερφό του στο σπίτι όλο
  παίζουν ξύλο»
• «Μας παίρνει 2 ώρες να τελειώσουμε μια δουλειά των 10 λεπτών» 
• «Είναι έξυπνο παιδί αλλά βαριέται. Όταν συγκεντρωθεί τα τελειώνει αμέσως» 

Αυτές είναι μερικές από τις πιο συχνές εκφράσεις που ακούει ένας ειδικός κατά την πρώτη τηλεφωνική συνέντευξη. Το πρώτο αίτημα του γονέα, ότι το παιδί του δε δείχνει προσοχή, έχει υπερκινητικότητα και έχει παρόρµηση στη συμπεριφορά του.

Αντιμετώπιση

Στις μέρες μας, σύμφωνα µε τις επικρατέστερες απόψεις, η διάσπαση προσοχής θεωρείται από τους περισσότερους ειδικούς ένα σύνδρομο οργανικής αιτιολογίας, τα συμπτώματα του οποίου εκδηλώνονται στο επίπεδο της συμπεριφοράς και χαρακτηρίζονται κυρίως από αδυναμία αναστολής των παρορμητικών αντιδράσεων. Τα συμπτώματα αυτά προκαλούν σημαντικές δυσκολίες όχι µόνο στο ίδιο το παιδί αλλά και στο οικείο του περιβάλλον. Για το λόγο αυτό σήμερα οι γονείς ενός παιδιού επιζητούν συχνά την παρέμβαση του ειδικού.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απλή συμβουλευτική και καθοδήγηση των γονέων αρκεί για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες του παιδιού και της οικογένειάς του. Στην πλειονότητα όμως των περιπτώσεων απαιτείται η ένταξη του παιδιού σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα, στο οποίο οι δυσκολίες τόσο του ίδιου όσο και των γονέων και των δασκάλων του θα αντιμετωπιστούν συνολικά. Η αντιμετώπιση δεν προϋποθέτει µόνο την ενημέρωση των ενηλίκων που ασχολούνται µε το παιδί ως προς τα συμπτώματα της διαταραχής. Περιλαμβάνει επίσης την αλλαγή των στάσεων και των αντιλήψεών τους απέναντι στο παιδί, την εκπαίδευση και άσκησή τους στην εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών τροποποίησης της συμπεριφοράς, καθώς και την ψυχολογική τους στήριξη καθ’ όλη τη διάρκεια της προσπάθειας.

Χρυσάνθη Μασσαλή, εργοθεραπεύτρια